کاربرد تحلیل رفتار متقابل از دیدگاه دکتر ماکان آریا پارسا

به گفته دکتر ماکان آریا پارسا تحلیل رفتار متقابل یا Transactional Analysis (TA) یک مهارت روانشناسی اجتماعی است که می تواند شما را به خودشناسی برساند. در سال 1950 یک روانشناس کانادایی با نام اریک برن نظریه خود را تحت عنوان AT پایه گذاری نمود. امروزه این تئوری نقش بسیار موثری در رفع مشکلات رفتاری و احساسی میان افراد مختلف دارد. به همین دلیل است که می توان آن را برای بهبود تمامی روابط میان افراد مختلف مورد استفاده قرار داد.

به طور کلی شناخت انواع روابط در تحلیل رفتار متقابل می تواند به شما کمک کند تا خودتان را بهتر بشناسید. بنابراین در موقعیت های مختلف می توانید بهترین و مناسب ترین رفتار را داشته باشید. زمانی که شما بتوانید روحیات و واکنش های رفتاری خودتان را بشناسید می توانید آن ها را کنترل کنید. بنابراین هنگام عکس العمل در شرایط مختلف بهترین رفتار را خواهید داشت. به همین منظور در ادامه قصد داریم شما را با کاربرد تحلیل رفتار در روابط متقابل میان افراد مختلف به طور کامل آشنا کنیم.

تحلیل رفتار متقابل به زبان ساده

به گفته دکتر ماکان آریا پارسا ارائه انواع مفاهیم روانشناسی و روانکاوی به عموم مردم قطعا کار ممکن و عاقلانه ای نیست. اما جالب است که بدانید نظریه تحلیل رفتار متقابل به خوبی می تواند این مشکل را پوشش دهد و مهم ترین مفاهیم روانکاوی را در اختیار شما قرار دهد. این نظریه می تواند به افراد کمک کند تا رفتار خود را در حالت های مختلف ارزیابی نمایند. بنابراین شناخت بهتر و آگاهانه تری نسبت به واکنش های خود در شرایط مختلف پیدا خواهند کرد. نکته قابل توجه این است که با کمک این نظریه می توان مهارت های بین فردی را تقویت نمود و روابط مثبت به وجود آورد.

اگر بخواهیم به تعریف تحلیل رفتار متقابل به زبان ساده بپردازیم باید بگوییم که این نظریه به شما کمک می کند شناخت بیشتری روی اطرافیان خود پیدا کنید. با توجه به این موضوع می توانید واکنش آن ها را در شرایط مختلف پیش بینی نمایید و روی عکس العمل های خودتان نیز کنترل بیشتری داشته باشید. متاسفانه یکی از اصلی ترین دلایل اختلاف میان اعضای یک خانواده، همکاران، دوستان و یا زوجین عدم شناخت روحیات و احساسات یکدیگر است. این موضوع موجب می شود تا افراد نتوانند واکنش طرف مقابل را پیش بینی کنند و در برابر عکس العمل او خودشان نیز واکنش منفی نشان می دهند.

یکی از مهم ترین کاربردهای تحلیل رفتار متقابل این است که به شما کمک می کند تا ایگوی افراد مختلف را شناسایی کنید. به طور کلی ایگو به معنای تعریف هر فرد از خودش به عنوان یک انسان است. همچنین می توان گفت که ایگو یک بخش از ذهن بوده و در خودآگاه و ناخودآگاه فرد به دنبال شناخت هویت و واقعیت های اطراف او می باشد. شاید به همین دلیل است که ایگوی هر فرد با دیگری فرق دارد و افراد در شرایط مختلف احساسات متفاوتی را تجربه می کنند.

ایگوی موجود در تعاملات و شناخت آن توسط تحلیل رفتار

همانطور که پیش تر به آن اشاره شد ایگو یک قسمت از ذهن انسان می باشد که می تواند واقعیت اطراف و هویت ما را بسنجد. ایگو در تحلیل رفتار متقابل می تواند ما را ترغیب به انجام یک رفتار کند و یا بازدارنده ما باشد. این نظریه از اریک برن نقش بسیار موثری در شناخت ایگوی افراد در تعاملات دارد. حالات ایگو در تحلیل رفتار عبارتند از:

والد

دکتر ماکان آریا پارسا اعتقاد دارد که این حالت در تحلیل رفتار متقابل احساس اقتدار و قدرتی می باشد که در کودکی به ما آموخته اند. معمولا این رفتار انعکاس ارتباط والدین، معلمان و سایر بزرگسالان با زندگی ما می باشد. معمولا هنگامی که افراد وارد این نقش از خود می شوند از کلماتی مثل تحت هیچ شرایطی، هرگز، چگونه، همیشه و … استفاده می نمایند. این رفتار دو جنبه پرورش گر و کنترلگر (مثبت و منفی) دارد.

بالغ

حالت بزرگسال یا بالغ نیز بر اصل منطق، عقل و تعادل شکل می گیرد. تحلیل رفتار متقابل بیان می کند که این حالت می تواند توانایی های افراد را نمایش دهد. زمانی که افراد در رفتار والد و یا کودک خود هستند، باید بتوانند به بخش آگاه یا بالغ رفتار خودآگاه و ناخودآگاه خود دست پیدا کنند. کلماتی مانند احتمالا، چه زمانی، چه روشی، چه کاری، معتقدم، به نظرم و … از رایج ترین جملات در این حالت هستند.

کودک

انواع کودک  از دیدگاه دکتر ماکان آریا پارسا در تحلیل رفتار متقابل به دو دسته سرکش و سازگار تقسیم بندی می شوند. به طور کلی حالت کودک احساسات و واکنش های درونی ما به اتفاقات مثبت و منفی اطرافمان است. این حالت بدون فکر و منطق بوده و معمولا در شرایط ناامیدی و عصبانیت بروز پیدا می کند. کلمات شنیده شده در این حالت نمی خواهم، اهمیت نمی دهم، دوست ندارم، می خواهم و … هستند. ایگوی کودک در افراد می تواند مانند حالت والد در دو نوع سازگار و یا سرکش باشد. کودک سازگار با انگیزه، همکار و مشتاق بوده و کودک سرکش معمولا آزاد، مقاوم، بداخلاق و لجباز می باشد.

انواع روابط در تحلیل رفتار متقابل

از نظر دکتر ماکان آریا پارسا شناخت انواع روابط در تحلیل رفتار متقابل می تواند به شما کمک کند تا در شرایط مختلف بتوانید واکنش ها و رفتار دیگران را درک نموده و رفتار خودتان را به خوبی کنترل کنید.

به طور کلی انواع روابط در تحلیل رفتار متقابل عبارتند از:

روابط متقابل مکمل یا موازی

• ارتباط مسالمت آمیز است.
• فرد پس از دریافت پیام پاسخ می دهد.
• واکنش ها قابل پیش بینی هستند.
• ارتباط تا بی نهایت ادامه دارد.
• رشد دهنده نیست و منجر به پویایی نمی شود.

روابط متقابل شکسته یا متقاطع

• فرد مورد نظر پس از دریافت پیام پاسخ نمی دهد.
• باعث اختلاف و احساس بد می شود.

روابط متقابل غیر مستقیم

• فرد پیامی را برای یک شخص ارسال می کند، اما می خواهد نفر سوم را تحت تاثیر قرار دهد.

به احتمال زیاد نفر سوم پیام غیر مستقیم را دریافت می نماید.

روابط متقابل سالم

• پیام ها واضح، موازی و به موقع دریافت می شوند.
• روابط سالم دارای انواع روابط در تحلیل رفتار متقابل هستند که عبارتند از:

مثبت

فرد در این رابطه قصد رشد و پیشرفت مخاطب خود را دارد.

منفی

فرد می خواهد منجر به آزار و تخریب مخاطب خود شود.

فرد با فرد

ماهیت این ارتباط میان دو فرد (شخص) اتفاق می افتد.

جمع با جمع

این ارتباط میان دو گروه از افراد برقرار می شود.

جمع با فرد

در این ارتباط فرستنده یک گروه و گیرنده یک شخص است.

فرد با جمع

در این ارتباط فرستنده یک شخص و گیرنده یک گروه می باشد.

نامربوط

پیام ارسال شده و دریافت شده هیچ ارتباطی با یکدیگر ندارند.

یک طرفه

هر دو طرف می خواهند حرف های خود را بزنند و اهمیتی به پاسخ دریافتی نمی دهند.

شرطی

پاسخ قبلا در ذهن فرد برنامه ریزی شده است.

پویا

روابط موازی بوده با این تفاوت که رشد دهنده می باشد.

ایستا

روابط موازی بوده و خسته کننده و بدون انگیزه می باشد.

ضعیف

روابط متقابل از تاثیرگذاری بسیار کمی برخوردار است.

جهشی

پاسخ دریافتی یک مرحله جلوتر از پیام ارسال شده توسط فرستنده است.

عمیق

افراد در روابط روی احساسات یکدیگر تاثیر می گذارند.

قوی

روابط می توانند مخرب یا درمانگر باشند، اما اثرگذاری بسیار زیادی دارند.

سطحی

روابط روی احساسات دو طرف تاثیری ندارد.

گزینشی

این ارتباط با انگیزه و هدفی که از قبل تعیین شده برقرار می شود.

روابط متقابل زاویه دار

• می تواند کنایه آمیز یا دوستانه باشد.
• با جملاتی مانند از تو توقع نداشتم، الان هم نمی آمدی و … همراه است.

کتاب های مرتبط با تحلیل رفتار در روابط متقابل

اگر بخواهید به طور اساسی تر در رابطه با نظریه تحلیل رفتار متقابل آگاهی کسب کنید، می توانید کتاب های با کیفیت در این رابطه را مطالعه نمایید. نویسندگان و روانشناسان متعددی وجود دارند که در رابطه با تحلیل رفتار در روابط متقابل کتاب نوشته اند و یا دوره تخصصی برگزار می نمایند. با این وجود نمی توان با اطمینان گفت که تمامی این کتاب ها و دوره ها می توانند اطلاعات جامع و مهم را در اختیار شما قرار دهند.

کتاب تحلیل رفتار متقابل یان استوارت یکی از فوق العاده ترین کتاب های مرتبط با تحلیل رفتار است که می تواند اطلاعات کلیدی و کاربردی را در اختیار شما قرار دهد. معمولا در اکثر مواقع نویسندگان سعی می کنند تا با کمک از روانشناسان نیاز عموم مردم را برطرف نمایند. نکته قابل توجه در رابطه با کتاب یان استوارت این است که او تلاش کرده هر دو مخاطب روانکاوان و مردم عادی را راضی نگه دارد. نباید از این نکته غافل شد که در این مسیر توانسته موفق عمل کند.

دوره های خودشناسی و تحلیل رفتار متقابل دکتر بابایی زاد نیز می تواند شما را با انواع ایگو و انواع روابط آشنا کند. همچنین به شما کمک می کند تا بتوانید در شرایط مختلف بهترین واکنش رفتاری را از خود نشان دهید. دکتر بابایی زاد از دوران نوجوانی در دوره های خودشناسی و روانشناسی شرکت کرده و توانسته به خودشناسی کامل برسد. او از سال 2006 میلادی در مسیر آکادمیک تحلیل رفتار قرار گرفت و این مسیر را تحت نظارت انجمن بین المللی تحلیل رفتار طی نمود.