از دید ماکان آریا پارسا تغییر مسیر شغلی تصمیمی مهم و اغلب سرنوشت‌ساز است که در مقاطع مختلف زندگی حرفه‌ای، ذهن بسیاری از افراد را به خود مشغول می‌سازد. این تحول، خواه ناشی از جستجو برای رضایت شغلی بیشتر باشد، خواه به دلیل تغییرات بازار کار و ظهور فرصت‌های جدید، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و در نظر گرفتن جوانب گوناگون است. در این مطلب به بررسی جامع روانشناسی تغییر شغل و نکات کلیدی که می‌تواند افراد را در این مسیر یاری کند، خواهیم پرداخت.
تغییر مسیر شغلی دقیقا چیست؟
ابتدا باید به این سوال جواب دهیم که مسیر شغلی چیست؟ مسیر شغلی، به طور خلاصه، توالی مشاغل، نقش‌ها، تجربیات کاری و پیشرفت‌هایی است که یک فرد در طول زندگی حرفه‌ای خود طی می‌کند. این مفهوم فراتر از صرفاً داشتن یک شغل است و شامل جهت‌گیری بلندمدت فرد در دنیای کار، یادگیری‌ها، رشد مهارت‌ها و دستیابی به اهداف شغلی‌اش می‌شود. به عبارت دیگر، مسیر شغلی یک سفر حرفه‌ای است که از اولین شغل فرد آغاز شده و تا زمان بازنشستگی یا حتی فعالیت‌های پس از آن ادامه می‌یابد.
به گفته ماکان آریا پارسا تغییر شغل اصطلاحی چندوجهی است که بسته به دیدگاه افراد، تعاریف متفاوتی دارد. برخی آن را صرفاً به معنای جابه‌جایی از یک کارفرما به کارفرمای دیگر، حتی در همان زمینه کاری، تلقی می‌کنند. دسته‌ای دیگر، منتقل شدن به وضعیتی متفاوت اما مرتبط و پیشرفته‌تر در همان مسیر شغلی را نیز نوعی تغییر شغل می‌دانند. با این حال، رایج‌ترین تعریف، تغییر شغل را به معنای حرکت از یک نوع کار به نوع کاملاً متفاوت می‌داند، مانند تغییر از حسابداری به پزشکی. در مقابل، تغییر حرفه به طور خاص به انتخاب یک شغل کاملاً متفاوت اشاره دارد، مثل وکیلی که نوازنده می‌شود.
همانطور که آرورا منگنلو اشاره می‌کند، پذیرش ریسک و تلاش مستمر در مسیر تغییر شغل ضروری است. از منظر روانشناسی تغییر شغل، مواجهه با ابهامات و شکست‌های احتمالی، بخشی طبیعی از این فرآیند و کلید موفقیت، پیگیری هدف، انعطاف‌پذیری و تلاش مجدد است.
دلایل تغییر مسیر شغلی چیست؟
در جواب به این سوال باید بگوییم افراد به دلایل گوناگونی تصمیم به تغییر مسیر شغلی می‌گیرند. در روانشناسی تغییر شغل، این تصمیم می‌تواند ناشی از نارضایتی از وضعیت فعلی، فرسودگی شغلی یا اشتیاق برای تجربه‌های جدید و پیشرفت باشد. عدم رضایت شغلی عمیق مهمترین عامل در تغییر شغل به شمار می‌رود. فقدان چالش‌های فکری، عدم امکان پیشرفت و یادگیری مهارت‌های جدید، محیط کار نامناسب (از نظر فیزیکی یا فرهنگی) و روابط پرتنش با همکاران یا مدیران می‌توانند از عوامل ایجاد این نارضایتی باشند.
از دید ماکان آریا پارسا تغییرات اساسی و رویدادهای مهم زندگی مانند ازدواج، تولد فرزند، مهاجرت به شهر یا کشور دیگر و حتی تغییر در اولویت‌های شخصی می‌توانند فرد را به بازنگری در مسیر شغلی خود سوق دهند. همچنین مسائل شخصی و خانوادگی و مشکلات مربوط به سلامتی خود فرد یا یکی از اعضای نزدیک خانواده، نیاز به مراقبت از عزیزان یا سایر مسائل شخصی غیرمنتظره می‌توانند ضرورت تغییر شغل را ایجاد کنند.
دستیابی به ارتقای شغلی یک انگیزه مثبت برای تغییر مسیر شغلی است. در ضمن بازار کار همواره در حال تحول است و فرصت‌های جدیدی با مزایای بهتر، موقعیت شغلی مطلوب‌تر، پتانسیل رشد و پیشرفت بیشتر، فرهنگ سازمانی مثبت‌تر، یا امکان دورکاری ایجاد می‌شوند.
متاسفانه، از دست دادن شغل به دلیل تعدیل نیرو یا عملکرد نامناسب نیز می‌تواند افراد را مجبور به تغییر مسیر شغلی کند. تغییرات در صنعت یا بازار کار و پیشرفت‌های تکنولوژیکی، تغییرات اقتصادی یا… می‌توانند منجر به کاهش تقاضا برای برخی مشاغل و ایجاد فرصت‌های جدید در زمینه‌های دیگر شوند. در مشاغل با قراردادهای مدت‌دار، اتمام قرارداد کاری می‌تواند دلیلی برای جستجو و شروع یک شغل جدید باشد. گاهی اوقات هم، افراد پس از سال‌ها کار در یک زمینه خاص، احساس می‌کنند که به دنبال چالش‌های جدید و کسب تجربه در یک صنعت یا شغل متفاوت هستند.
مراحل تغییر مسیر شغلی کدامند؟
به اعتقاد ماکان آریا پارسا درک مراحل تغییر مسیر شغلی، به ویژه از منظر روانشناسی تغییر شغل، می‌تواند به افراد کمک کند تا با چالش‌ها و ابهامات این مسیر بهتر روبرو شده و با اطمینان بیشتری گام بردارند. برخی از مراحل کلیدی عبارتند از:
- ارزیابی خود: این مرحله در روانشناسی تغییر شغل به عنوان ارزیابی نقاط قوت، ضعف، مهارت‌ها، علایق، ارزش‌ها و تجربیات فردی شناخته می‌شود. تفکر در مورد اینکه چه چیزهایی به شما انگیزه می‌دهد، از چه کارهایی لذت می‌برید، توانایی‌ها و…، پایه‌ای محکم برای انتخاب مسیر شغلی جدید فراهم می‌کند.
- تعیین اهداف واقع‌بینانه و قابل اندازه‌گیری: شامل مواردی نظیر دستیابی به حقوق و مزایای بهتر، بهبود شرایط کاری، فعالیت در زمینه‌ای مورد علاقه، یا مواجهه با چالش‌های جدید و رشد حرفه‌ای.
- تحقیق در مورد مشاغل: این پژوهش به شما کمک می‌کند تا فرصت‌های شغلی‌ای را شناسایی نمایید که با مهارت‌ها، علایق و اهداف تعیین‌شده‌تان همخوانی دارند. منابع متنوعی مانند وب‌سایت‌های کاریابی، شبکه‌های اجتماعی حرفه‌ای و… می‌توانند اطلاعات ارزشمندی ارائه دهند.
- شبکه‌سازی: برقراری ارتباط با افرادی که در زمینه شغلی مورد نظر شما فعال هستند، شرکت در رویدادهای مرتبط و… می‌تواند در یافتن فرصت‌ها بسیار مؤثر باشد.
- آماده‌سازی مدارک شغلی: این مدارک باید به دقت و متناسب با شغل مورد نظر تهیه شده و منعکس‌کننده توانایی‌ها و تجربیات شما باشند.
- شرکت در مصاحبه‌های شغلی: فرصتی است تا مهارت‌ها، تجربیات و شخصیت خود را به کارفرما نشان دهید. آمادگی کامل، تمرین پاسخ به سوالات متداول و داشتن اطلاعات کافی در مورد شرکت، از جنبه‌های مهم موفقیت در این مرحله است.
- مذاکره در مورد حقوق و مزایا در صورت دریافت پیشنهاد شغلی: آگاهی از میانگین حقوق در آن صنعت و شغل، و همچنین شناخت ارزش‌های خود، به شما کمک می‌کند تا مذاکره‌ای موفق داشته باشید. یادتان باشد که دریافت حقوق منصفانه نقش مهمی در رضایت شغلی آینده ایفا می‌کند.
معایب تغییر مسیر شغلی
طبق صحبت های ماکان آریا پارسا تغییر شغل، همانند هر تصمیم مهم دیگری در زندگی، دارای جنبه‌های مثبت و منفی است که فرد پیش از اقدام باید به دقت آن‌ها را ارزیابی کند. درک معایب تغییر مسیر شغلی و مزایای تغییر مسیر شغلی می‌تواند به افراد کمک کند تا تصمیمی آگاهانه گرفته و با دید بازتری به استقبال تغییرات احتمالی بروند. برخی از مهمترین معایب تغییر مسیر شغلی عبارتند از:
- ممکن است مدتی طول بکشد تا فرد در نقش جدید خود جا بیفتد، عملکرد مطلوبی از خود نشان دهد و از امنیت شغلی خود اطمینان حاصل کند.
- یافتن شغل جدید ممکن است زمان‌بر باشد و در این مدت، فرد با نگرانی‌های مالی روبرو شود.
- هر محیط کاری دارای فرهنگ، قوانین، رویه‌ها و افراد خاص خود است. تغییر شغل مستلزم سازگاری با این شرایط جدید است که می‌تواند در ابتدا چالش‌برانگیز باشد.
- برقراری ارتباط با همکاران جدید، یادگیری فرهنگ سازمانی نو و کنار گذاشتن برخی از مزایای شغل قبلی (مانند روابط دوستانه قدیمی یا…) مستلزم صرف تلاش و گذر زمان است.
- همیشه این احتمال وجود دارد که تغییر شغل آن‌طور که انتظار می‌رود پیش نرود. ممکن است شغل جدید با علایق و ارزش‌های فرد سازگار نباشد یا فرد نتواند در آن به موفقیت دست یابد.
مزایای تغییر مسیر شغلی
برخی از مهمترین مزایای تغییر مسیر شغلی عبارتند از:
- افزایش سطح رضایت شغلی به دلیل یافتن حرفه‌ای که با علایق، ارزش‌ها و استعدادهای فرد همخوانی بیشتری دارد.
- ارتقای سطح درآمد و فرصت‌های مالی بهتر، حقوق و مزایای بالاتر نسبت به شغل قبلی
- یادگیری مهارت‌های تازه، گسترش دانش و در نهایت، ایجاد فرصت‌های پیشرفت شغلی بیشتر در آینده
- بهبود تعادل بین کار و زندگی با ارائه ساعات کاری منعطف‌تر، فشار کاری کمتر یا امکان دورکاری
نکات مهم
نکات زیر به شما کمک می‌کنند تا تغییر مسیر شغلی خود را با آگاهی و برنامه‌ریزی انجام داده و احتمال موفقیت خود را افزایش دهید.
- تفکر آگاهانه درباره تأثیرات تغییر شغلی بر زندگی شخصی، مالی و روابط خود قبل از هر گونه اقدامی
- داشتن یک برنامه واقع‌بینانه برای ۵ تا ۱۰ سال آینده برای طی مسیر جدید با اطمینان و هدفمند
- شناخت دقیق توانمندی‌ها، نقاط ضعف، شناسایی عوامل انگیزشی خودتان و آمادگی برای یادگیری مهارت‌های جدید در مسیر تغییر شغل
- داشتن پشتوانه مالی کافی برای چند ماه، به‌ویژه در ابتدای مسیر تغییر شغل
- شبکه‌سازی حرفه‌ای و ارتباط با افراد فعال در حوزه شغلی جدید و استفاده از تجربیات آن‌ها
- شرکت در دوره‌های آموزشی، کارآموزی، فعالیت داوطلبانه یا پاره‌وقت در زمینه شغل جدید
- پذیرش چالش‌ها و سختی‌ها و داشتن انگیزه و انعطاف‌پذیری برای مواجهه با این چالش‌ها
- اجتناب از تصمیم‌گیری عجولانه و بدون تحلیل کافی
- حفظ ارتباط مناسب با کارفرمای فعلی و اعلام تغییر شغل به صورت حرفه‌ای
- دنبال کردن علایق و رضایت شغلی
کلام آخر
از نظر ماکان آریا پارسا برای اتخاذ تصمیمی درست در مورد تغییر مسیر شغلی، لازم است که مزایا و معایب آن را به دقت و با توجه به شرایط و اولویت‌های شخصی خودتان ارزیابی نمایید. اگر احساس عمیقی از نارضایتی در شغل فعلی‌تان وجود داشته و فرصت‌های رشد محدود به نظر می‌رسند، تغییر می‌تواند یک گزینه قابل بررسی باشد. با این حال، انجام تحقیقات کامل در مورد شغل جدید، اطمینان از همخوانی آن با اهداف و ارزش‌ها و در نظر گرفتن جوانب مالی و شخصی این تغییر، بسیار مهم خواهد بود. یادتان باشد که تصمیم به تغییر شغل نباید عجولانه و بدون بررسی دقیق صورت گیرد.
دیدگاهتان را بنویسید